ژینو حیدری
موسیقی نشان از پیوستگی میان جسم و جان انسان با طبیعت و هارمونی مابین جزءبه‌جزء آفریده‌های خلق‌شده در طبیعت می‌باشد. بخش فراوانی از موسیقی، برگرفته از صداهای طبیعی است و به گفته موسیقی‌دانان هراندازه موسیقی به طبیعت نزدیک‌تر باشد، به ذات خود نزدیک شده است؛ زیرا صداهای موجود در طبیعت، روح طبیعت به شمار می‌روند. چه بسیارند آهنگسازانی که با حضور در طبیعت و گوش جان سپردن به صداهای موجود و الهام از آن‌ها، آهنگ‌های ماندگار و فاخری را خلق نموده‌اند که سال‌های سال بعد از خودشان نیز غذای روح انسان‌های دیگری شده است و چه بسیارند مردمانی که با این آهنگ‌های برگرفته از طبیعت، عاشق شده‌اند، بر خواسته‌اند، امید یافته‌اند، خندیده و یا گریسته‌اند.
نواحی مختلف ایران هرکدام از بافت جغرافیایی، اجتماعی، فرهنگی، طبیعی، آیین‌ها و سنت‌های خاص برخوردار بوده و بر همین اساس نواحی مختلف با الهام از طبیعت هر منطقه، دارای موسیقی مخصوص به خود هستند. طبیعت، دوشادوش تاریخ، بر نگرش ساکنان هر منطقه به هنر و چگونگی بیان آن، مؤثر بوده و هست. هرگاه سوغات طبیعت برای ساکنانش بیشه‌زارهای زیبا و نیستان‌های وسیع باشد به‌مراتب نوازندگان چیره‌دست بیشتری را به دنیای موسیقی معرفی می‌نماید و در مقابل اگر این مواهب طبیعی شامل برف، سرما، صخره و کوه‌های پوشیده از برف و صعب‌العبور باشد کمتر شاهد ظهور نوازندگان بزرگی به عرصه موسیقی خواهد بود. محدودیت‌های طبیعی بر رفتار و کنش مردم هر منطقه تأثیر بسزایی دارد. این محدودیت‌ها بر خوراک، پوشاک، کشاورزی، موسیقی و معماری مؤثر بوده و هست.
در طبیعت کوهستانی، استقامت و استواری صخره‌های سنگی، سبب شده که مردمان این نواحی خود را بی‌نیاز از معماری بدانند. شاید به همین دلیل است که در بیشتر مناطق کوهستانی به‌جز قلعه‌های جنگی، آثاری از معماری مشاهده نمی‌شود. ویژگی‌های مناطق کوهستانی در موسیقی نیز به‌خوبی قابل‌رؤیت است. با توجه به توپوگرافی منطقه، گاهی افراد بین دو دره باهم حرف می‌زنند که در این وضعیت گفتگو شبیه به فریاد است و همین امر سبب شده بیشتر خوانندگان، اوج خوان که دارای وسعت صدای بالایی هستند از مردمان دیار کوهستان باشند؛ بنابراین در موسیقی ایرانی قطعات کوهستانی شامل بیات کورد و حجاز در اوج خوانده می‌شوند؛ اما خوانندگان مناطق کویری که نقطه مقابل خوانندگان مناطق کوهستانی هستند، درنهایت آرامش و با صدای بم، اشعار موسوم به کویر را اجرا می‌نمایند. طبیعت بر رفتار مردم ساکن در مناطق مختلف نیز مؤثر است. طبیعت حاکم بر مناطق غرب ایران در مردمان این دیار خصوصیات سلحشوری و حماسی را فراهم نموده، برای همین در انتخاب گام موسیقایی خود، دستگاه ماهور را انتخاب می‌نمایند که نشان‌دهنده شکوه، عظمت، ایستادگی و صلابت است. برای درک بهتر موضوع و به‌عنوان‌مثال “سروودی نه‌ورۆز، مامۆستا حه‌سهه‌ن زیره‌ک، په‌پووله‌ی ئازادی مامۆستا مه‌زهه‌ری خاله‌قی، فه‌ره‌نجی پۆش، مامۆستا نه‌جمه‌دین غوڵامی، کۆڵان به کۆڵان، مامۆستا عه‌لی مه‌ردان، دایه دایه، مامۆستا ره‌زا سه‌قایی” و چندین آهنگ ماندگاردیگر، در دستگاه ماهور اجراشده است. در بیشتر ترانه‌های خوانده‌شده توسط خوانندگان ساکن غرب ایران، مفاهیمی مانند سلحشوری، جنگ و مظاهر طبیعی ازجمله: کوه، دریا، اسب، پلنگ و… دیده می‌شود و جان‌مایه‌ی بیشتر ترانه‌ها، حماسی است. پیوند طبیعت و موسیقی هر منطقه، حاصل گذشت سالیان سال است و این هم‌آغوشی سبب خلق آثاری بی‌بدیل شده است که هزاران بار، گوش‌نواز دوستداران موسیقی در سرتاسر جهان شده است. پرواضح است که وجود کوه‌های سر به فلک کشیده و پابرجا، رودخانه‌های جاری و نجیب، پرندگان زیبا و خوش‌الحان و صدها موهبت دیگر موجود در طبیعت، به خوبی، خشت اول و زیربنای آهنگ‌های بی‌شماری را محکم گذاشته‌اند و دیواری محکم و زیبا از موسیقی را به وجود آورده‌اند. بدون شک یکی از دلایل عشق به طبیعت در مردمان این دیار، تلفیق موسیقی و زیبایی‌های طبیعت می‌باشد. پس واجب است که تمامی دوستداران طبیعت و موسیقی، دست در دست هم بدهیم تا این طبیعت بی‌مانند را که الهام‌بخش شکوه و استقامت در موسیقی شده است را باجان و دل حفظ نمایم تا موسیقی‌دانان ما هم با الهام بیشتر از طبیعت به خلق آثار ماندگارتری بپردازند زیرا ثابت‌شده است که ازلحاظ ماندگاری، ملودی‌های برگرفته از طبیعت در ذهن مخاطب پایدارتر بوده و ارتباط مثبت‌تری با شنونده برقرار می‌نماید و هرچه دو، ری، می، فا، بیشتر با تاروپود طبیعت تنیده شود ماناتر می‌شوند و برای سالیان متمادی ورد زبان عاشقان موسیقی خواهند شد.
این مطلب در شماره ۱۲ ماهنامە چیا چاپ گردیده است.
ایمیل نشریه: chya.govar@gmail.com
ثبت دیدگاه