نیم نگاهی به پدیده زمین خواری درمریوان واثرات آن برتوسعه ی گردشگری

*محمود مبارکشاهی

امروزه ساماندهی فضای جغرافیایی با توجه به پرینسیبهای مطرح دراین حوزه،دربیشترکشورهای توسعه یافته ودرحال توسعه باتوجه به ساختارهای زیست محیطی واکولوژیکی بصورت سیستماتیک مورد تاکید وتوصیه می باشد. حسین شکویی درتبین فضای جغرافیایی معتقداست:« فضای جغرافیایی، یک مقوله تاریخی، اجتماعی- سیاسی است که دربسترمحیط فیزیکی نقش بسته است. یا به عبارت دیگر فضای جغرافیایی، بازتابی از اگاهی های اساسی انسان ازجهان، تجربیات او از زندگی و وابستگی های ارادی او با محیط خود می باشد. فضای جغرافیایی فضای منحصر به فرد برای فرهنگ خاص می باشد.درواقع فضای انسان زده ای می باشدکه تجربیات فرهنگ های خاصی را اززندگی به نمایش می گذرد(شکویی، ۱۳۸۲، ۱۸۱و۳۰۰). بدون شک بخش مهمی ازفضای جغرافیایی درهرمکان، میراثهای طبیعی می باشد که بصورت اندوخته ای خدادادی درقالب جنگلها، بیابانها، کوهستانها، دریاچه ها ورودخانه ها وپهنه های زراعی تبلور یافته است.کردستان وخصوصاً شهرستان مریوان ازجمله مناطقی است که خوشبختانه پتانسیل بالایی درنگه داشت میراث طبیعی را داراست ودرقاموس مردم منطقه وگردشگران آن، زیبایی وجاذبه های توریستی مریوان بصورت صددرصدی درپیوند با جاذبه ها ومیراثهای طبیعی آن قابل تبیین و شناخته شده می باشد.رشد شتابان جمعیت شهری ازدهه ی هفتاد به بعد درسطح شهرستان، گشایش بازارچه ی مرزی، عدم بازگشت آوارگان جنگ هشت ساله به موطن خود، مهاجرپذیری وموقعیت تجاری وتوریستی، شرایطی فراهم ساخت که متاسفانه برنامه ریزی شهری وتوجه ی اکید به طرحهای توسعه ی شهری وکاربری زمین، تحت شعاع باندبازیهای گروهی ازدلالان زمین خوارواقع شد که تنها هدفشان رسیدن به منافع خود وکسانی بود ومی باشدکه باکمال تاسف دربرخی ازادارات ذی صلاح رخنه نموده اند. دراین مقال قصد واکاوی پدیده ی زمین خواری،زمینه های شکل گیری ولایه های پنهان آن را ندارم بلکه هدف اصلی این نوشته ی کوتاه، بررسی مختصری ازاثرات مخرب زمین خواری وکاربریهای ناروا درمحدوده ی شهرستان مریوان برتوسعه ی گردشگری وخصوصاً اکوتوریسم می باشد که امید است مورد توجه ومداقه ی مسئولان ذی ربط واقع شود.
۱:امروزه بخش بسیارزیادی ازگردشگران درجهان شامل گردشگرانی است که دراصطلاح به اکوتوریستها مشهورند. درتعریف اکوتوریسم، هکتورسیبالوس لاسکروین واضح این مفهوم، آن را سفری به مناطق غیرآلوده وغیرمخرب وبه منظورشناسایی ولذت بردن ازمسائلی همچون چشم اندازهای طبیعی، زندگی حیات وحش گیاهی وجانوری ومسائل مدیریتی وتفریحی و همچنین مطالعه ی موضوعاتی درارتباط با مظاهرفرهنگی حال وگذشته ی آن مناطق می داند(K.Nepal,2005).
درسالهای اخیر وبا توجه به آمارهای موجود درادارات ذی ربط وسازمانهای مردم نهاد منطقه، بخش عظیمی از مهمترین چشم انداز غالب منطقه یعنی جنگلها ومراتع دریک پروسه ی زمانی مشخص، دچارتخریب،آتش سوزی عمدی وبه تبع آن تبدیل به زمینهای قابل خرید وفروش درسطح بنگاهای املاک شهرمریوان گشته است. تخریب جنگل ها وپهنه های طبیعی بطورمستقیم زمینه ی ماندگاری اکوتوریستها درمنطقه را ازبین برده واصولاً فلسفه ی وجودی اکوتوریسم را درمنطقه فنا ونابود می سازد.
۲: از ميان جاذبهاي گردشگري شهرستان مريوان، تالاب زريبار بدون شك از مهمترين جاذبهاي گردشگري شهرستان محسوب مي شود كه اين منطقه را بعنوان قطب اصلي جذب توريست درآورده است. تالاب زريبار كه دراصل بزرگترين چشمه ي آب شيرين تلقي مي شود براثر پديده ي زمين ساختي(تكتونيكي) در حدود۲۰هزارسال پيش از ميلاد مسيح(دوره پليستوسن) درشرايط آب وهواي سرد ايجاد شده است(بوتما، ۱۹۷۷، به نقل از وبلاگ حسام ملكي) . آب تالاب شیرین است و از تعدادی چشمه ي کف‌ جوش و بارش تأمین می‌شود. در بیشتر زمستان‌ها سطح دریاچه کاملاً یخ می‌بندد. این تالاب در طول جغرافیایی ′۸°۴۶ و عرض جغرافیایی′۳۲°۳۵ و ارتفاع ۱۲۸۵ متری از سطح دریا واقع گردیده‌ است. مساحت درياچه درحدود ۱۵كيلومتر مربع مي باشد كه درزمان پرآبي به ۲۰كيلومتر مربع هم مي رسد. وسعت تالاب به دلیل تغییرات حجم آبی در فصول مختلف متغیر و حداکثر عمق آن ۵/۵ متر است. اين تالاب زيبا و منحصر به فرد، به دليل پوشش گياهي اطراف و حواشي پوشيده از نيزار، بعنوان اكوسيستمي فعال محسوب مي شود كه سالانه هزاران پرنده مهاجر از نواحي شمالي زمين، آن را مآمن و پناهگاه خود قرار مي دهند. از ويژگي هاي منحصر به فرد زريبار شكل گيري كولكسيوني ازسه عامل آب، جنگل وكوه مي باشد كه هرگردشگر اكوتوريستي را مجذوب خود مي سازد.متاسفانه درسالهای اخیربا ندانم کاریها ودرفضایی پرازحواشی وبا بهانه هایی همچون موازی کاری، عدم مدیریت ومتولی واحد، بخشی ازمحدوده ی اکوسیستمی زریبار دچارآفت زمین خواری شده ودراین راستا بهترین زمینهای منتهی به تالاب، امروزه به ساختمانهای مسکونی تبدیل شده و عملاً زبانه های محدوده ی غربی شهرمریوان با سواحل شرقی زریبارتلاقی پیدانموده اند. این پدیده زشت و بنیان کن درشرایطی صورت گرفته است که بعضاً موافقت برخی ازمتولیان اموررا نیزپشت سرداشته است.پرشدن فاصله ی میان چشم اندازطبیعی زریبار با محدوده ی شهرکه زمانی ۵کیلومتربوده است عملاً پتانسیل طبیعی واکوتوریستی و اکوسیستمی زریبار را از جاذبه های طبیعی تهی ساخته وزمینه ی جذب و ماندگاری گردشگران را مختل می سازد.
منابع:
۱: شکویی،حسین، اندیشه های نو درفلسفه جغرافیا، ۱۳۸۲، تهران انتشارات گیتاشناسی
۲: مبارکشاهی،محمود، توسعه ی گردشگری درشهرستان مریوان با تاکید برجاذبه های طبیعی آن،۱۳۹۲، نشریه دیارکهن، شماره ۶۴٫
۳:Sanjayk.Nepal,MountainEcoturism: Global perspective on challenges on opportunities,2005,university of northern British

*کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی عضو کمیته مطالعات شهری کانون علمی – فرهنگی رونان

برگرفته‌ از سایت رونان