زاهد سلیمی
گاندی می‌گوید: زمین می‌تواند نیاز همه را برآورده کند ولی نمی‌تواند آز همه را فروبنشاند.
اگر رفتار مردمان ساکن در روستاهای اطراف زاگروس را ازنظر رابطه آنان با محیط‌زیست، درگذشته و حال مقایسه کنیم درمی‌یابیم که درگذشته این انسان‌ها خود را جزئی از طبیعت دانسته و طبیعت را مادری مهربان که نیازهای آنان را تأمین می‌کند، می‌پنداشتند و میزان استفاده آنان از منابع طبیعی در حد تأمین نیازهای خود بود یعنی رابطه‌ای آنان مبتنی بر قناعت و مدارا با محیط‌زیست بود.
ولی آنچه امروزه می‌بینیم تغییر روابط و مناسبات اقتصادی در جامعه و نفوذ مناسبات سرمایه‌داری و برجسته شدن ارزش‌های مادی تا کنج خانه‌های این مردمان است. اینان همان مردمان قدیم هستند ولی آنچه تغییریافته است روابط اقتصادی حاکم بر زندگی آنان است که باعث تغییر در فرهنگ آنان نیز شده است و نحوه‌ی رفتار آنان با محیط‌زیست را نیز تغییر داده است؛ یعنی تغییر در ساختار اقتصادی حاکم بر زندگی آنان منجر به تغییر ارزش‌های آنان شده است. ازآنجاکه در جوامع دارای رابطه سرمایه‌داری، همه‌چیز تبدیل به کالا و پول می‌شود محیط‌زیست نیز از این امر مستثنا نشده و مردم دید کالایی به محیط‌زیست پیداکرده و تمایل به تبدیل آن به پول‌دارند. مردمانی که در قدیم خود را در آغوش طبیعت یافته، در گهواره طبیعت پرورش می‌یافتند، با احترام با آن برخورد کرده و آن را تأمین‌کننده نیازهای مادی و معنوی خود می‌پنداشتند، دچار تغییر دیدگاه شده و با دیدی آزمندانه، امروزه آن را به‌صورت کالا می‌بینند و نه‌تنها ارزش معنوی محیط‌زیست در نزد آنان رنگ‌باخته است بلکه برای فرونشاندن عطش خودپرستی، کمر همت به نابودی آن بسته‌اند.
در سیستم‌های سرمایه‌داری وجود فقر لازم است چون در صورت وجود فقر استثمار استمرار می‌یابد و متاسفانه بخش اعظم زاگروس نیز در فقر به سر می برند و مردمان این دیار درتامین معیشت خود با تنگنا مواجهه هستند. می‌توان گفت که نیاز به تأمین معیشت به خاطر وجود فقر، همراه با بروز فرهنگ سود پرستی هرچه بیشتر که هردو ناشی از ساختار اقتصادی است نیروی محرکه‌ای را ایجاد کرده است که منجر به بهره‌برداری منفعت طلبانه از محیط‌زیست و کالایی انگاشتن آن و تخریب آن شده است.
حال که افکار افراد از مدارا با محیط‌زیست به سمت کالایی انگاشتن آن و تبدیل آن به پول تغییر کرده است و تا موقعی که افراد ازنظر نیازهای مادی تأمین نشوند توجهی به ارزش‌های فرا مادی مثل احترام به محیط‌زیست ندارند؛ می‌توان گفت محیط‌زیست در معرض آسیب جدی قرارگرفته است و تنها کاری که می‌توان کرد آموزش و آگاهی دادن به این افراد است که هوشمندانه و آگاهانه از منابع محیط‌زیست استفاده کنند تا دست‌کم آسیب کمتری به محیط‌زیست وارد شود.
این مطلب در شمارە دهم (مرداد ۱۳۹۵) ماهنامە چیا بە چاپ رسیدە است.
ثبت دیدگاه