محمد دانش
نوشتن از سالگرد چاپ اولین شمارە ماهنامه چیا بدون یاد کردن از آن “چیا”ی قدیمی و نگارش چند سطر از آن شاید کمی بی‌انصافی باشد چرا که به واقع بن‌مایه‌های تجربه روزنامه‌نگاری چیا آنجا شکل گرفت. “دوهفته‌نامه چیا” با قطعی کوچک‌تر از روزنامه‌های معمولی ، سیاه‌وسفید، با دستگاه‌های کوچک کپی و ریسوگراف، تعداد صفحات متغیر صعودی (از4 الی 12) و تیراژ چند هزار عددی چاپ می‌شد. چیا با چاپ مطالب اغلب زیست‌محیطی و فرهنگی-اجتماعی، از اواخر سال 1387 با گستره توزیع شهرستان‌های مریوان و سروآباد کار خود را شروع کرد. این دوهفته‌نامه با زبان کوردی و فارسی بمانند ارگان و تریبون رسمی انجمن سبز چیا، شبکه‌ای و از طریق اعضای انجمن در بیشتر روستاهای منطقه و گاها در دیگر شهرهای کورد نشین به‌صورت رایگان پخش می‌شد. متأسفانه بعد از وقفه‌هایی که چند بار در چاپ آن ایجاد می‌کردند، سال 1390 دوهفته‌نامه چیا در شمارە 69 آن متوقف گردید و بعد از دو سال مذاکرات و نشست‌های مختلف، چیا دوباره شروع به کار کرد که در سال 1392 دوهفته‌نامه چیا بعد از چاپ شماره 70 برای همیشه منع چاپ گردید
وجود رسانه‌های مستقل نه یک انتخاب بلکه اجباری انکارناپذیر برای برقراری جامعه مدنی، دمکراسی و ضامن آزادی بیان است و عدم وجود چنین شرایطی باعث رشد خشونت و افراطی‌گری می‌شود که نمونه عینی آن می‌توان به جوامع داعش خیز اشاره کرد. مدیران چیا با توجه به الزام وجود نشریه‌ای جهت گسترش باورهای زیست‌محیطی و صلح طلبانه و انعکاس فعالیت‌های مربوطه درصدد اخذ مجوز چاپ نشریە برآمدند. عدم وجود نشریه‌ای زیست‌محیطی در مناطق کوردنشین وجود این مهم را برجسته‌تر نشان می‌داد. بنابراین سال 1392 درخواست مجوز دوهفته‌نامه‌ای زیست‌محیطی با زبان‌های کوردی و فارسی و گستره توزیع منطقه‌ای (شامل چهار استان کوردستان، کرمانشاه، آذربایجان غربی و ایلام) را به وزارت ارشاد اسلامی دادند. طبق معمول بروکراسی اداری آمیخته با تنگ‌نظری‌های وهم‌آمیز صدور مجوز، نشریە با تغییراتی در درخواست چیا و تأخیری دوساله، در بهار 1394 با زمینە فعالیت فرهنگی-اجتماعی، تک‌زبانه فارسی و گستره توزیع استان کوردستان اجازه انتشار یافت و در 15 آبان ماه همان سال اولین شماره خود را منتشر کرد.
چیا باسیاست تعریفی گسترده و عام از محیط‌زیست و عدم محصور این اصطلاح در صرف حقوق حیوانات و جنگل، آموزش و بازتولید فلسفه زیست‌محیطی و تأثیرات آن بر زندگی جوامع انسانی، استارت کار خود را آغاز کرد. بینشی که فرای از بازه‌ها و تعاریف مرسوم و معمول فعالیت‌های محیط زیستی، انسان را نیز بمانند عنصری کنش گرا، حلقه‌ای مؤثر و دارای حقوق خاص خود می‌پندارد .محیط‌زیست هر آنچه مربوط به زندگی انسان باشد، از حقوق کودکان کار و خیابان، زبان مادری، تا حقوق زنان و قتل‌های ناموسی، مشکلات شهری و ترافیک گرفته تا حفظ گونه‌های گیاهی و جانوری شامل می‌شود. به‌عبارت‌دیگر فعالیت‌های محیط‌زیست همه جنبه‌های زندگی انسان، یعنی اقتصاد، دین، سیاست، هنر، ادبیات، معماری و شهرسازی، تاریخ، آداب و سنن و … را دربرمی گیرد. بنابراین فعالان محیط‌زیست حق‌دارند و از آن مهم‌تر رسالتشان این است که در همه این زمینه‌ها اظهارنظر کنند. انسان‌ها با همه اختلافات نژادی و جغرافیای محل زندگی‌شان، گرایش‌ها و نگرش‌های متفاوتشان، محیط‌زیست نقطه مشترک همه آن‌هاست. بر اساس این اندیشه، قلم چیا پوشش رویدادهای ذیل را رسالت خود دانسته و تا جای ممکن و در حد توان سعی در رسانه‌ای کردن آن دردها داشته است؛
- از مهم‌ترین مشکلات و تخریبات محیط‌زیست کوردستان، آتشسوزی جنگل‌ها است، ماهنامه چیا بمانند رسانه‌ای همیشه درصحنه نقش خود را به شیوه‌ای پویا ایفا نموده و با انتشار مطالب تحلیلی و شفاف جسورانه موضع خود را نسبت به این بحران عامدانه اعلام کرده است.
- مخالفت با سدسازی‌های زنجیره‌ای در کوردستان و آگاه‌سازی مخاطب در مورد عواقب زیان‌بار آن.
- تلاش برای انعکاس بحران‌ها و خطراتی که زریبار را تهدید می‌کنند، ازجمله احداث پالایشگاه در نزدیکی آن.
- تلاش برای ارتقای سطح بهداشت روستاها و انعکاس جنبش بزرگ روستا تکانی توسط انجمن سبز چیا.
- بررسی وجود خشونت در منطقه و تأثیرات جنگ بر محیط‌زیست خاورمیانه که موجب مهاجرت خیل وسیعی از مردم کشورهای جنگ‌زده به غرب.
- وضعیت کولبران در کوردستان که قربانی سیاست‌های ناکارآمد اقتصادی دولتمردان بوده و همیشه در تیررس شلیک نیروهای نظامی و خطر انفجار مین بوده‌اند.
- حق آموزش به زبان مادری در کوردستان و دیگر جاهای ایران به‌مثابه حقی طبیعی از دیدگاه حقوق بشری.
- حق امنیت فیزیکی و روانی کودکان، علل خصوص در هنگام تحصیل کە متأسفانه بارها از طرق گوناگون این حق از آن‌ها گرفته‌شده است.
- وضعیت نامناسب جاده‌های کوردستان و مشخصاً جاده مریوان-سنندج و دفاع از قربانیان تانکرهای حمل سوخت در این جاده.
- دفاع از قربانیان بمب‌های شیمیایی و دیگر سلاح‌های کشتارجمعی، مشخصاً سردشت-هلبجه و روستاهای مریوان.
- حمایت از کارهای فرهنگی مناطق کوردنشین، ازجمله احداث مدارس و کتابخانه‌ها، انجمن‌ها و دیگر فعالیت‌های پراکنده.
- انعکاس تلاش‌های صورت گرفته از سوی انجمن سبز چیا، سایر ngo ها و سیار فعالان مدنی، برای جلب رضایت اولیای دم و قصاص نشدن محکومین به اعدام.
گردانندگان چیا معتقدند که تعریف “ژینگەپارێزی” تنها با فعالیت در یک انجمن و احیاناً نجات چند حیوان و گونه گیاهی، تقلیل فلسفه وجودی آن است چراکه ژینگەپارێزی راه و روش زندگی است، آیینی برای نجات بشریت و ارضای روح آشتی و تعامل و سازگاری نوع بشر است. شورای نویسندگان چیا سعی بر آن داشته که در این راستا قدم برداد، بدون شک همه این کارها بی‌نقص و عاری از مشکل نبوده و نخواهد بود، نگارندگان چیا مدعی روزنامەنگاری حرفه‌ای نیستند و همیشه بادلی باز میزبان انتقادات و راه‌کارهای عملی بوده‌اند. یک‌سالگی چیا با همه مشکلات، بی‌تجربگی‌ها، خط قرمزهای پیدا و ناپیدا، چالش‌ها و فرصت‌ها، بایدونبایدها به سرآمد. وجود طیفی انتقادناپذیر از مسئولین و مردم، همیشه شرایط کار را سخت کرده‌اند، چیا آن چالش‌ها را تبدیل به بهانه‌ای برای اصلاح امور و فائق آمدن بر سختی‌های راه کرده است و تا حد ممکن کوشیده است مردم و مسئولین را از بحران‌های بالقوه در آینده آگاه کند. آرزوی مطلوب شدن وضعیت و رسیدن به ایدئال‌های نسبی شاید درخور این نوشتار نباشد، اما امیدواریم در شماره‌های بعدی، چیا نوید نگارش به زبان مادری‌مان و گستره توزیع فراوان‌تر را به مخاطبان خود بدهد.
این مطلب در شمارە سیزدهم ماهنامه چیا به چاپ رسیده است.
ثبت دیدگاه