به مناسبت 6 نوامبر سال 2001، روز بین‌المللی پیشگیری از تخریب محیط‌زیست در جنگ‌ها و مناقشات مسلحانه
1- زمانی که ده‌ها و صدها نفر تنها و تنها با فشردن یک ماشه غرق در خون می‌شوند، شاید ساده‌لوحانه به نظر برسد که از محیط‌زیست حرف زد. ده‌ها و صدها نفر با داستان‌هایی که سرشار از رنج، شادی، آرزو و بغض بوده و اینک دیگر تلی از خاکستر یا نه دشتی از یادمان جنگ هستند و اگر مرگشان شانس دیده شدن مثل “آلان کوردی” را داشته باشد، تابلویی بر دیوار نمایشگاه خواهند بود. سناریوهای خونریزی چنان جادویی با خود دارد که بیشتر افراد را به‌شدت دچار باریکی ادراک کرده و توانایی دیدن جوانب دیگر را نخواهند داشت. باری این خود ماییم که داستان را با شروع جنگی آغاز کرده و می‌خواهیم اتمام آن، همان نواختن مارش پایان جنگ باشد. پایانی که جنگ‌زده‌های خانه ویران گشته، به‌درستی می‌دانند که هنوز سکانسی بیش نگذشته و هنوز در آغاز راه نامعلوم خود قرار دارند.
2- هدف از نام‌گذاری روز 6 نوامبر جلب‌توجه افکار عمومی و بین‌المللی به آثار زیان‌بار جنگ بر تخریب طولانی‌مدت محیط‌زیست، اکوسیستم‌ها و منابع طبیعی است. آثاری که فراتر از مرزهای دولت‌های درگیر جنگ حرکت می‌کند و نه‌تنها نسل فعلی که نسل‌های آینده را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. آثار زیان‌بار جنگ بر تمام زوایای زندگی مردم و یک کشور به حدی وسیع و گسترده است که بخش محیط‌زیست نیز از آن در امان نمانده است، موضوعی که دولت‌ها نیز مثل مردم دور و نزدیک به جنگ، آن را به‌راحتی به فراموشی می‌سپارند. این آثار محدود به هیچ مرز جغرافیایی نیست، بنابراین تخریبات آن در تمام دنیادیده می‌شود و برای زمان‌های طولانی بعد از زمان جنگ نیز ادامه می‌یابد. سازوکارهای حقوقی بین‌المللی موجود برای جلوگیری از تخریب عامدانه و آلوده کردن منابع طبیعی در زمان جنگ، کافی نیست. دنیا تاکنون شاهد جنگ‌های زیادی بوده که به نام تأمین امنیت، عدالت و صلح رخ‌داده‌اند، اما در همه این جنگ‌ها از همان ابتدا محیط‌زیست و منابع طبیعی قربانیان خاموش بوده‌اند (پایگاه خبری تحلیلی دنیای سفر). درعین‌حال تخریب محیط‌زیست در اثر مناقشات مسلحانه سبب می‌شود زندگی اقشار آسیب‌پذیر بیشتر مورد تهدید قرارگرفته و با به خطر انداختن چشم‌انداز صلح پایدار، گنجاندن مفاهیم زیست‌محیطی موضوعی قابل‌اغماض بوده و دور باطل تخریب رقم‌زده شود. خسارات زیست‌محیطی ناشی از جنگ و خشونت و نیز فروپاشی نهاد‌های ذی‌ربط بعد از جنگ، امروزه بهداشت، معیشت و امنیت نوع بشر را در اغلب کشور‌ها مورد تهدید قرار می‌دهد.
3- در طول جنگ کویت در سال 1370، صدها حلقه چاه نفت به آتش کشیده شد که منابع آبی و دریایی گسترده‌ای را آلوده و هوا را غیرقابل‌تنفس کرد. رسوب ضخیم نفت و قیر صدها کیلومتر از سواحل خلیج‌فارس را پوشاند و بر اساس برخی گزارش‌ها آلودگی نفت باعث مرگ حداقل 30 هزار پرنده دریایی شد. خشک شدن نیزار‌ها و هورهای جنوب عراق در دهه‌های 1980 و 1990 نمونه‌ای از هدف قرار دادن عامدانه اکوسیستم برای دست‌یابی به اهداف سیاسی و نظامی دولت صدام حسین بوده است. این اتفاق درحالی‌که اثرات مستقیم و فوری بسیار گسترده‌ای بر زندگی مردم عراق داشته، دارای آثار درازمدتی نیز مانند آلودگی هوا و آکندگی هوای منطقه و حتی بسیاری از شهرهای ایران از ریز گردهای معلق بوده است.
4- آلودگى و تخريب محیط‌زیست باعث گسترش فقر، بی‌عدالتی و نارضايتى مىشود؛ ناامنى و بی‌ثباتی را در كشورها تشديد مىكند؛ جنگ‌های خونين و ويرانگر ضربات سهمگينى به طبيعت، آبهاى شيرين، سلامت جسمى و روانى مردم وارد مىكند. آثار زیان‌بار جنگ و خشونت، عوارض سوء و خطرناك تخريب زیست‌محیطی را به‌طور کوتاه‌مدت و بلندمدت به‌جای مىگذارد. به‌خصوص به‌کارگیری جنگ‌افزارهای کشتارجمعی و پيشرفته كه قدرت تخريبى گسترده دارد و يا به‌کارگیری سلاح‌هایی كه داراى مواد آلاينده و خطرناك هستند، نظير سلاح‌ها و گازهايى شيميايى كه خطر جدى براى همه نسل‌ها است (ناظر حسين زكى). ترکیه در سال 1992 و با احداث سد آتاتورک بر روی رود فرات، شرایطی ایجاد کرد که در کشور عراق، درگیری‌های قومی و قبیله‌ای بر سر آب شکل بگیرد، فرایند بیابان‌زایی افزایش یابد و ۶۷۰ هزار هکتار مزارع کشاورزی قابلیت کشت خود را از دست بدهند. این دولت در سوزاندن جنگل‌ها، پر کردن چاه‌ها و چشمه‌ها و راندن مردمان از کشتگاه‌ها و روستاها نیز دست داشته است. اعمالی که در منطقه به‌هیچ‌وجه عجیب نبوده و به‌عنوان‌مثال رژیم بعث در عملیات غیرانسانی موسوم به “انفال” کشتار، تخریب و غارت را به خاطر مناقشات قومی در کارنامه خاورمیانه ثبت کرد. نتیجه این تخریبات بر پیکره بین‌النهرین تا زمان نامعلومی ادامه خواهد یافت.
5- امروزه باوجود پیشرفت سطوح آگاهی از مشکلات عدیده‌ای که جنگ بر محیط‌زیست وارد می‌نماید، در مناسبات حقوقی و اجرایی آن‌گونه که باید بدان توجه نمی‌شود. هنوز برنامه‌های احیای اکولوژیکی سرزمین از اولویت‌های بعد از جنگ نیست. باوجود تجربیات بی‌شمار انسان از فجایع زیست‌محیطی و ماندگار جنگ، دیگر لودگی است که دید ما نسبت به ازهم‌پاشیدگی‌های طبیعت و از بین رفتن هزاران هکتار از اراضی هنوز بر پایه ادراکاتی سطحی باشد. باری به هر سو نسل آدمی به حیات خویش ادامه می‌دهد و هرسال بر تعداد کلی آن اضافه می‌شود اما آیا می‌شود باز هزاران هکتار از زیستگاه‌ها با تنوعات زیستی آن‌ها را احیا نمود؟
6- انجمن سبز چیا نظر به بدون مرز بودن آسیب‌های زیست‌محیطی و ضرورت اقدامی جدی برای طبیعت، بارها پیشنهاد سازمانی جهانی را مطرح نموده که در آن تمامی انسان‌ها محق به برخورداری از طبیعتی پاک بوده و لازم است در برابر تمامی تهدیدها به‌ویژه جنگ با هر عنوانی و در هرجایی از این کره خاکی متحد شوند و نگذارند اندک سرمایه‌ای که نتیجه حماقت‌ها و آزمندی عده قلیلی از انسان‌ها بوده، از دست برود. سازمان جهانی بلوط سبز شاید نتواند تمام و کمال از آسیب‌های زیست‌محیطی منتج از جنگ، مناقشات، طرح‌ریزی‌های یک‌سویه، تخریبات هدف‌دار و عامدانه عده‌ای بر عده‌ای دیگر جلوگیری کند، اما قطعاً مرهمی خواهد بود بر پیکره رنجور زمین. محکوم بودن نوع انسان به نگه‌داشته ذخایر ژنتیکی زمین و صیانت از آن‌ها شاید حلقه اتصال همه گوناگونی‌ها به یکدیگر باشد و زمینه صلح پایدار بر پایه انگاره‌هایی نوین را شکل دهد.
ثبت دیدگاه