محمد محمودی
دانشجوی دکترای جغرافیای دانشگاه تهران
ارائه تعریفی واحد از توسعه پایدار بسیار مشکل است و تعاریف مختلفی که در متون وجود دارد هرکدام بر جنبه‌ای از آن تأکیددارند (صادقی و قنبری، 1388: 31). “توسعه پایدار بر آن است تا از طریق توسعه اقتصادی، پیشرفت اجتماعی و مسئولیت‌پذیری محیطی، جامعه انسانی را به‌سوی دنیایی بهتر، زیست پذیر و دوام یافتنی رهنمون شود. در این معنا، هسته مرکزی مفهوم پایداری بر حفظ و نگاهداشت ذخایر سرمایه‌ای استوار است؛ در حقیقت توسعه پایدار چیزی جز حفظ ذخایر سرمایه انسانی، اجتماعی، طبیعی و اقتصادی نیست” (پورطاهری و همکاران،1389: 4). در تعریف دیگری توسعه پایدار به معنای «تلفیق اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی برای حداکثرسازی رفاه انسان فعلی بدون آسیب زدن به توانایی نسل‌های بعدی برای برآوردن نیازهایشان می‌باشد (Giovannini,2007:11)
اعلامیه ریو انسان را محور توجهات توسعه پایدار شناخته و او را مستحق یک زندگی سالم و مولد همراه با همسازی با طبیعت می‌داند (un,2001, 4) همچنین توسعه پایدار را راهبردی می‌داند که به مدیریت تمام منابع طبیعی و دارایی‌های مادی و مالی برای بهبود درازمدت رفاه می‌پردازد. (tosun,2007,29)
با توجه به اینکه در توسعه پایدار هر منطقه، مجموعه‌ای از عوامل محیطی، اجتماعی و اقتصادی مؤثرند؛ بنابراین شناسایی وضع موجود ازنظر عوامل طبیعی، اجتماعی و اقتصادی و نیز شناخت قابلیت‌ها و موانع ایجادشده توسط هریک، اساس برنامه‌ریزی برای توسعه پایدار است؛ بنابراین توجه به ظرفیت‌های درونی و امکانات سرزمینی هر منطقه، برای توسعه و متحقق کردن آن از ضروریات است.
درنتیجه توسعه پایدار، شناخت را مبنی قرار می‌دهد. منطق عام توسعه در این رویکرد، با فرهنگ و خصوصیات زمینه‌ای جامعه میزبان منطبق می‌گردد. این دیدگاه گسست از رویکردهای پیشین بومی را سرلوحه کار خود قرار نمی‌دهد، بلکه با پیرایش و به‌کارگیری امکانات، ابزارها و دانش موجود، توسعه را در مسیری دلخواه و پیش‌بینی‌شده به حرکت درمی‌آورد. لذا با بازشناسی، تشریح و شناخت بهتر وضعیت جغرافیایی هر منطقه، می‌توان برنامه‌ها و سیاست‌های بهتری برای توسعه پایدار آن منطقه در نظر گرفت؛ بنابراین برنامه‌های توسعه‌ای هر منطقه باید بر اساس ویژگی‌های جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی آن، طراحی و به اجرا درآیند.
در چند دهه اخیر با افزایش آگاهی‌های زیست‌محیطی، تلاش‌های فراوانی جهت حفاظت از طبیعت صورت گرفته است که هم‌زمان با آن مریوان نیز به عنوانی یکی از کانون‌های حفاظت از محیط‌زیست عمل نموده و تأسیس انجمن چیا در سال 1381 از نمودهای اصلی آن است که پرچم‌دار جنبش زیست‌محیطی در ایران می‌باشد.
نگرانی شدید مردم و فعالان محیط‌زیست مریوان از احداث پالایشگاه در دشت بیلو
بسیاری از مردم و فعالان محیط‌زیست مریوان در پی خشک شدن دریاچه‌های ارومیه و هامون، از وضعیت دریاچه زریبار ابزار نگرانی کرده و فعالیت‌های مختلفی در راستای حفاظت از آن در سطح استان و شهرستان انجام دادند؛ که هم‌زمان با رسانه‌ای شدن ساخت مینی پالایشگاه در دشت بیلو نگرانی‌ها نسبت به وضعیت دریاچه بیشتر گشته و خواستار انجام مطالعات بیشتر در این زمینه شده‌اند.
درنتیجه اگر توسعه را تلفیق اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی برای حداکثرسازی رفاه انسان فعلی بدون آسیب زدن به توانایی نسل‌های بعدی برای برآوردن نیازهایش در نظر گرفته شود و هدف آن رهایی از چنگال فقر و کاهش سطح آن از طریق ایجاد اشتغال برای تهیدستان شهری و روستایی، تأمین حداقل نیازهای اساسی مردم، تعادل بیشتر بین حوزه‌های جغرافیایی ایران، تمرکززدایی و بهبود کیفیت محیط زندگی در ایران دانسته شود، مریوان یکی از کانون‌های مهم برای برآورده ساختن این اهداف خواهد بود که در اثر خوانش مرزی- امنیتی با مسائل و چالش‌های متعددی مواجه شده است. راهبردها و سیاست‌گذاری‌های گذشته درزمینه توسعه این منطقه موفقیت‌آمیز نبوده و نتوانسته‌اند چالش‌هایی همچون فقر، بیکاری، بهداشت، امنیت غذایی، پایداری محیط‌زیست و پویایی صنعت توریسم که بر منابع بومی استوار است؛ را تأمین کنند. برای عبور از این وضعیت، ضرورت دارد با جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، پتانسیلهای اقتصادی این مناطق را قوی‌تر و پویاتر نمود.
همچنان که پیش‌تر اشاره شد رویکرد توسعه پایدار، گسست از رویکردهای پیشین را سرلوحه کار خود قرار نمی‌دهد، بلکه با پیرایش و به‌کارگیری امکانات، ابزارها و دانش موجود، توسعه را در مسیری دلخواه و پیش‌بینی‌شده به حرکت درمی‌آورد. ضرورت دارد که در مریوان نیز رویکردهای پیشین بومی که مبتنی بر گردشگری، کشاورزی (زراعت، باغداری و دامداری) و تجارت غیررسمی بوده موردتوجه و بازبینی قرار گیرند و در راستای صنایعی گام برداشته شود که با محیط‌زیست منطقه سازگاری داشته باشند. از آن جمله می‌توان به کارخانه فراوری انگور اشاره کرد که برای تمام مردم منطقه ملموس بوده و هرساله صدها تن از آن به استان‌های هم‌جوار صادر می‌گردد.
اجرای سیاست‌های توسعه‌ای در هر منطقه باید سنجیده و در راستای توسعه پایدار آن منطقه باشد. نفس سرمایه‌گذاری در مریوان مثبت می‌باشد ولی چگونگی آن، از دغدغه‌های اصلی مردم بومی بوده و با توجه به اینکه محیط‌زیست یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار می‌باشد، مردم مریوان نگرانی خود را ایجاد پالایشگاه ابراز نموده و خواستار توقف احداث آن می‌باشند. همچنین این‌جانب به‌نوبه خود از استاندار محترم کوردستان و ریاست محترم سازمان محیط‌زیست استان خواهشمندم مطالعات زیست‌محیطی انجام‌شده درزمینه احداث پالایشگاه در مریوان را به انجمن چیا به‌عنوان نماینده مردم ارائه نمایند تا توسط کارشناسان آن نهاد بررسی و نتیجه به مردم اعلام گردد.
این مطلب در شمارە سیزدهم ماهنامە چیا بە چاپ رسیدە است.
ثبت دیدگاه