دکتر افراسیاب جمالی
جامعه‌پذیری و هنجار پذیری درزمینه رفتارهای فردی و جمعی امری است که می‌طلبد سایش و برخورد اجتماعی صورت بپذیرد درواقع تا زمانی که قوانین اجتماعی و سازوکارهای اجرا و اعمال آن در جوامع جای‌گیر نشده است برای بهسازی و توسعه اجتماعی برخوردها و نگرش‌های غیر درون‌زا و روابط بین فرهنگی می‌تواند در تعدیل و کاهش خشونت‌های رفتاری مؤثر باشد.
در خاورمیانه؛ نفت و دین و نژاد، گذار از سنت به مدرنیته را با مشکل روبرو کرده است
سنت انسان‌ها قبل از مدرنیته در برخورد با طبیعت و محیط‌زیست و جانوران امری بوده دارای روال و سازوکارهایی که در شرایط معین و مشخص دوره‌های گذشته سازش و تا حدودی همراه بوده است میزان جمعیت جوامع بشری چه در روستاها و چه در شهرها و همچنین نیازهای محدود انسانی برای گوشت شکار حیوانات وحشی، فراخ بودن محیط‌زیست گیاهی و جانوری و ازدیاد آن‌ها در میزان تصاعدی و چند برابر رشد جمعیت بشر موجب شده بود که نسل حیوانات و جانورانی که گوشت آن‌ها برای نیاز انسان‌ها مناسب باشد تداوم و استمرار داشته باشد؛ اما درزمانی بسیار کوتاه و در دوره‌ای باورنکردنی گسترش جمعیت انسان‌ها در جوامع مختلف جهان و بخصوص در جهان سوم موجب شد تعادل موردنظر به هم بخورد، گسترش بهداشت و جلوگیری از مرگ‌ومیر انسان‌ها براثر بیماری‌های مسری و واگیر و همچنین ایجاد شرایط بهداشتی برای نوزادان موجب گردید رشد جمعیت انسان شکلی غیرعادی به خود بگیرد از سوی دیگر گسترش سلاح‌های گرم و حرص و آز انسانی موجب شد که در چند دهه متمادی و به‌واسطه جنگ در خاورمیانه جمعیت جانوران و حیوانات رو به کاهش بگذارد و این امر مسبب تغییرات زیست‌محیطی و به هم خوردن اکوسیستم طبیعی و حیات جانوری شود در نگاهی کلی و گذرا انسان عصر کنونی خاورمیانه و بخصوص مناطق کوردنشین با وضعیتی برزخی و گذار از سنت به مدرنیته روبرو شود و عوامل انسانی و فنی ازجمله نفت و دین و نژاد در منطقه این گذار را طولانی نماید و به تأخیر بیندازد.
همه‌چیز تغییر کرده است جز فرهنگ انسان‌های خاورمیانه در مواجه با محیط‌زیست
ابزارها همگی مدرن شده‌اند شکار با ابزارهای پیشرفته انجام می‌گیرد، سلاح‌های گرم در سطح وسیع در دسترس انسان قرارگرفته‌اند، وسایل نقلیه و ابزارهای پیشرفته دید شکارچی را در کمترین زمان به شکار می‌رساند، روستاها زیاد شده و حیات جانوران به خطر افتاده است دهه‌ها جنگ از زادوولد حیوانات کاسته است، جابجایی بسترهای آب رودخانه‌های بزرگ و تغییرات آب و هوایی ناشی از آن تغذیه و محیط‌زیست حیوانی را با تهدید روبرو کرده است؛ اما در این میان آنچه تغییر نکرده است فرهنگ انسان‌های خاورمیانه در مواجه با محیط‌زیست و جانوران است. رفتارها کماکان در همان قالب سنتی و ابتدایی سیر می‌کند، گاه در برخی رسانه‌ها داستان‌های شکار و خاطرات شکارچیان را که نگاه می‌کنی ابتدا تعجب می‌کنی که نکند فیلم مربوط به دویست سال گذشته است اما خوب که متوجه می‌شوی شرم ات می‌گیرد کسی در همین حوالی از محدود شدن شکار و ایجاد ممنوعیت و قوانین سخت‌گیرانه شکار ناراحت است و خواهان برداشتن این محدودیت‌هاست، شرمنده می‌شوی و از خود منزجر می‌شوی آیا در چنین عصری که انسان‌های شریفی برای اعتراض به حقوق حیوانات روزها اعتصاب غذا می‌کند و راهپیمایی می‌کند و کمی آن‌سوتر به شکار افتخار می‌کند و با شکار خور عکس یادگاری می‌گیرد.
تصویر چند روستایی در اطراف پیرانشهر در حال مثله کردن روباهی بیچاره، آبروی مردم کورد را مثله می‌کند
این روزها فضای مجازی پرشده از عکس و فیلم‌های متنوع از شکار بی‌رویه و بی‌رحمانه حیوانات توسط شکارچیانی که در اقصی نقاط کشور است یکی با چند بز کوهی کشته‌شده عکس یادگاری گرفته، دیگری با چند خروار کبک شکار شد و تلنبار شده بر روی‌هم عکس گرفته است دیگری و دیگری و همین چند روز پیش تصویر چند نفر روستایی در اطراف پیرانشهر در حال مثله کردن روباهی بیچاره به جرمی موهوم، به‌سرعت در تمام کشور می‌چرخد و خشم و انزجار می‌آفریند و آبروی مردمانی را به نام کورد را مثله می‌کند و خدشه‌دار می‌نماید و به همین سادگی در فضای مجازی سال‌ها تلاش و کوشش انجمن‌های فعال و نمونه زیست‌محیطی مناطق کوردنشین در سایه قرار می‌گیرد، شکستن اسلحه توسط شکارچی هورامی را کم‌ارزش می‌کند و ساعت‌ها رنج و سختی اعتصاب و پیاده‌روی بزرگ‌مردی چون شریف باجور را بر دوش تمام مردم منطقه سوار می‌کند و فعالیت زوج مریوانی فعال زیست‌محیطی را که در اوان جوانی و به‌جای بچه‌داری به نگهداری و درمان حیوانات آسیب‌دیده می‌پردازند را ژست ظاهری و روشنفکرانه می‌نماید، همه این‌ها در سایه حماقت و خشونت ذاتی سنت‌های پوسیده افرادی است که کینه خود را با مثل کردن حیوانی به نمایش می‌گذاردند. چه تضمینی وجود دارد چنین کسانی در فضای به وجود آمده توسط داعشیان به مثله کردن انسان‌ها نپردازند؟ آیا آن انسانی که به خاطر یک مرغ ربوده‌شده توسط یک سگ بیچاره و بچه‌دار در روز روشن و وسط شهر اسلحه به دست می‌گیرد و سگ را می‌کشد نمی‌تواند در ابعادی بزرگ‌تر به جنایت دست بزند؟
سیطره فضای مجازی محیطی ناامن را برای اقدامات زشت و ناپسند معدود انسان‌ها در رابطه با حیوانات ایجاد کرده است
آیا نمایش چنین رفتار و حرکاتی در فضای مجازی مناسب است؟ آیا فضای مجازی تهدیدی برای حریم خصوصی است؟ آیا منتشرکنندگان این تصاویر و فیلم‌ها باید مجازات شوند؟ و صدها سؤال ازاین‌دست که امروزه به‌واسطه تسلط و سیطره فضای مجازی محیطی ناامن را برای اقدامات زشت و ناپسند معدود انسان‌ها در رابطه با حیوانات ایجاد کرده است، به نظر می‌رسد یکی از اصلی‌ترین خصیصه‌های فضای مجازی همین گسترش و نشر و سریع و آسان اطلاعات است، سرعتی که قطعاً در ذهن انسان‌های سنتی نمی‌گنجد و بارها آن‌ها تهدید جدی تلقی کرده‌اند و حتی سیستم‌های سیاسی بارها سعی در محدود کردن آن در شرایط اضطراری داشته‌اند. هرچند آسیب‌های اجتماعی و مزاحمت‌ها و برهم زدن محیط سنتی خانواده‌ها به‌واسطه فضای مجازی امری انکارناپذیر است و بارها این مسائل موجب بروز مشکلات جدی شده است اما در همین رابطه هم می‌توان گفت که باز بخشی از مشکلات متوجه فرهنگ استفاده‌کنندگان از فضای مجازی و ناهنجاری‌های اخلاقی‌ای است که در دنیای واقعی و کوچه و بازار وجود داشته و اینک بخشی از آن به فضای مجازی منتقل‌شده است.
پخش تصاویر رفتارهای زشت با حیوانات، ارزش در سایه قرار گرفتن زحمات عاشقان محیط زیستی را دارد
با تمام تفاسیر فوق حتی اگر پخش تصاویر مثله کردن حیوانی موجب خدشه‌دار شدن وجه یک منطقه و حتی ملتی شود و اگر زحمات عاشقان محیط‌زیست را در سایه قرار دهد بازهم ارزش دارد که این تصاویر پخش شوند و به‌عنوان وظیفه‌ای انسانی باید رد صدر فعالیت‌های فضای مجازی باشد تا رفتارهای نادرست و خشونت‌های پیدا و پنهان در رفتارهای انسانی آشکار شود و به همگان نشان داده شود امروزه سهل‌انگاری و کمبود عوامل نظارتی و حافظان محیط‌زیست چه ارگان‌های دولتی و چه نهادهای مردمی می‌تواند توسط فضای مجازی نمایانده شود تا اقدامات سریع در رابطه با آن انجام گیرد واکنش افکار عمومی در این زمینه مؤثرترین راه است و کارسازترین آن، در پایان امیدوارم چنین تفکر و نسلی هر چه زودتر به پایان برسد که خشونت و نامهربانی با حیوانات را امر عادی تلقی نماید و نسل جدید با تعهد و تفکر و آگاهی به سازگاری میان انسان و طبیعت باورمند شود و به‌عنوان جزئی از فرهنگ انسانی خود آن را نهادینه نماید.
این مطلب در شماره ۱۵ ماهنامە چیا چاپ گردیده است.
ایمیل نشریه: chya.govar@gmail.com
ثبت دیدگاه