رضا حسینی
صنعتي شدن جوامع نه‌تنها موجب استفاده بيشتر از انواع وسايل نقليه، آسانسور، رايانه و تلويزيون و درنتیجه، كاهش فعاليت بدني در کودکان شده، بلكه از طرفي تبليغات و دسترسي به مواد غذايي پركالري و کم‌ارزش باعث تغيير الگوي مصرف ميان وعده‌ها و وعده‌هاي اصلي و افزايش كالري دريافتي طي سا ل هاي اخیر شده است كه می‌تواند از عوامل مستعد كننده اضافه‌وزن و چاقي در كودكان باشد. اهمیت و نقش فعالیت بدنی (پیاده‌روی) در کنترل وزن در این است که سطح مناسبی از فعالیت بدنی برای جلوگیری از چاقی تعیین می‌شود. از طرفی کاهش فعالیت جسمانی کودکان و نوجوانان عوارض نامطلوبی به دنبال دارد.
ازجمله عوارض چاقی در کودکان و نوجوانان دیابت نوع 2، اختلالات قلبی، فشارخون، عوارض عصبی، اختلالات تنفسی و غیره است
یکی از مشکلاتی که امروزه در بیشتر کودکان و نوجوانان دیده می‌شود پدیده چاقی است که بی‌تحرکی و در بعضی از موارد استفاده از وسایل موتوری برای رفتن به مدرسه نیز می‌تواند در این پدیده نقش داشته باشد. چاقی در کودکان و نوجوانان دارای پیامدهای بهداشتی و روانی گسترده می‌باشدکه در این راستا می‌توان به عوارض پزشکی متعدد چاقی در کودکان و نوجوانان ازجمله دیابت نوع 2، اختلالات قلبی، فشارخون، عوارض عصبی، اختلالات تنفسی و غیره اشاره کرد و همچنین دارای عوارض روانی- اجتماعی از قبیل انزوا، کاهش اعتمادبه‌نفس و مورد تمسخر واقع‌شدن است که سلامت فرد را با خطر جدی مواجه می‌سازد و جامعه را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
كاربري آموزشي يكي از انواع کاربری‌های اساسي در شهرهاست كه مکان‌یابی بهينه آن، ايمني و رفاه شهروندان را در پي خواهد داشت. امروزه نبود فضاهای آموزشی در دسترس خانوارها در بعضی از قسمت‌های شهر به یک معضل جدی برای آن‌ها تبدیل‌شده است. این والدین برای رساندن بچه‌هایشان به مراکز آموزشی (مدرسه) باید از سرویس مدارس استفاده کنند. می‌توان گفت که این دور بودن فضای آموزشی و استفاده از وسایل موتوری برای رساندن دانش آموزان به مدرسه باعث کم‌تحرکی آن‌ها شده است.
نزدیکی محل مدرسه به محل سکونت دانش آموزان بر انتخاب شیوه رفت‌وآمد به مدرسه تأثیر دارد
در برنامه‌ریزی شهری سعی بر آن است که یک جامعه یا فرد را با کمترین عوارض و هزینه جانبی به هدف برسانیم. امروزه با رشد سریع شهرنشینی و رشد بی‌رویه شهرها به علت ساختار اقتصادی – سیاسی کشور همواره سرعت پاسخگویی به نیازها از سرعت رشد نیازها کمتر بوده است. به‌طوری‌که در بسیاری از شهرها ارائه تسهیلات و خدمات شهری همپای رشد جمعیت نبوده و علاوه بر کمبودهای موجود در خدمات شهری، استقرار و مکان‌یابی نامناسب و عدم هماهنگی آن‌ها با بافت شهری نیز همواره مشکلاتی را در ارائه‌ی این خدمات به وجود آورده است. حاكم شدن اقتصاد بازار و پيروي از اصول اقتصاد نوکلاسیک كه در آن رقابت در جستجوي سود بيشتر باعث كاهش سهم کاربری‌های عموم (آموزشي، امدادي) و افزايش سهم کاربری‌های مسكوني و سودآور می‌شود، لزوم دخالت دولت و برنامه‌ریزی جهت گسترش عدالت اجتماعي و دسترسي يكسان و متعادل خدمات را براي همه افراد ضروري می‌سازد.
نزدیکی محل مدرسه به محل سکونت دانش آموزان بر انتخاب شیوه رفت‌وآمد به مدرسه تأثیر دارد. همچنین تعداد دانش‌آموزانی که فاصله محل سکونت تا مدرسه آن‌ها به حدی زیاد است که امکان تردد به مدرسه به‌صورت پیاده را ندارند، افزایش‌یافته و درنتیجه تعداد کمی از دانش آموزان همچنان از روش سنتی و مفید پیاده‌روی جهت انجام سفرهای آموزشی خود استفاده کرده و از مزایای آن بهره‌مند می‌شوند.
استفاده از وسایل موتوری برای رفتن به مدرسه علاوه بر کم شدن مقدار فعالیت بدنی، هزینه‌ای را بر دوش خانوارها می‌گذارد
مزایای فراوانی که روش پیاده‌روی در سفرهای شهری به‌خصوص سفرهای آموزشی دارد، متأسفانه در سال‌های اخیر به دلایل مختلف از حجم آن در شهرها کاسته شده است. کاسته شدن از تعداد دانش‌آموزانی که مسیر خانه تا مدرسه را با روش پیاده‌روی طی می‌کنند، زنگ خطری برای برنامه ریزان شهری است. ادامه این روند ضمن ایجاد مشکلاتی در حوزه‌های اجتماعی، باعث افزایش تردد وسایل نقلیه شخصی به‌خصوص در ساعاتی از روز بوده و برخلاف معیارهای پایداری شهری است. در کشورهای توسعه‌یافته برنامه‌های گسترده‌ای به‌منظور ایمن‌سازی راه خانه تا مدرسه و تشویق والدین به اینکه اجازه دهند فرزندانشان این راه را بدون استفاده از وسایل نقلیه موتوری تجربه نمایند، تهیه و اجراشده است. دانش‌آموزانی که از وسایل غیر موتوری برای رفتن به مدرسه استفاده می‌کنند روزانه تقریبا نیم ساعت بیشتر از دانش‌آموزانی که با وسایل موتوری به مدرسه می‌روند فعالیت بدنی دارند. همچنین استفاده از وسایل موتوری برای رفتن به مدرسه علاوه بر اینکه آن مقدار فعالیت بدنی (پیاده‌روی) را از آن‌ها می‌گیرد، هزینه‌ای را سالانه بر دوش خانوارها می‌گذارد. بر اساس مطالعات انجام‌شده در آمریکا حداقل یک ساعت فعالیت جسمانی برای کودکان و نوجوانان در هرروز توصیه‌شده است. در مطالعه‌ای که در بین دانش آموزان منطقه 6 تهران انجام شد، بين ميانگين مدت‌زمان پیاده‌روی خانه تا مدرسه و برعكس با اضافه‌وزن و چاقي ارتباط معكوس معنی‌داری مشاهده شد. ازآنجاکه پیاده‌روی ازجمله فعالیت‌های بدني با شدت متوسط است، ميزان آن طي روز می‌تواند روي سوختن انرژي در كودكان و درنتیجه، چاقي آنان تأثير بگذارد. (البرزی منش و همکاران 1390).
ایمن‌سازی راه های خانه تا مدرسه، یکی از اقداماتی است که شهرداری می‌تواند انجام دهد و با ساختن مسیری امن برای تردد دانش آموزان دوچرخه‌سوار و پیاده، بر تعداد دانش آموزان فعال بیفزاید
این فعالیت جسمانی در کودکان و نوجوانان باعث افزایش سلامت استخوان‌ها و ماهیچه‌ها، کاهش ریسک خطر چاقی و امراض مزمن، کاهش احساس خستگی و بی‌حالی و بهبود شرایط روحی و روانی می‌شود. با توجه به مطالبی که در بالا ذکر شد، چه تمهیداتی از طرف سازمان‌های متولی امر ازجمله شهرداری برای افزایش این تعداد از دانش‌آموزانی که از وسایل غیره موتور ازجمله دوچرخه‌سواری استفاده می‌کنند اندیشیده شده است؟ آیا وقت آن نرسیده است که به فکر این معضل باشیم؟ در کشورهای توسعه‌یافته تمهیداتی برای استفاده ایمن و صحیح از خودروها اندیشیده شد و عابرین پیاده در کنار خودروها از آرامش و ایمنی نسبی برخوردار شدند؛ اما در کشورهای درحال‌توسعه همچون ایران، متأسفانه چنین تمهیداتی اندیشیده نشده است. همین موضوع، فعالیت‌ها و حضور مردم را در شهر به‌عنوان شهروندان جامعه مدنی دچار مشکل کرده است.
بدین ترتیب عدم حضور مردم در شهر به‌عنوان عابر پیاده به معنای از دست رفتن مفهوم مدنی شهر و افت کیفیت، سرزندگی و نشاط آن می‌باشد. ایمن‌سازی راه های خانه تا مدرسه یکی از اقداماتی است که شهرداری می‌تواند انجام دهد؛ و با ساختن مسیری امن برای تردد دانش آموزان دوچرخه‌سوار و پیاده بر تعداد دانش آموزان فعال بیفزاید. فراهم آوردن تمهيداتي براي افزايش ميزان فعاليت کودکان و پیش‌گیری از چاقي و اضافه‌وزن در آنان ضروري به نظر می‌رسد. فرهنگ‌سازی مناسب در اين زمينه، استفاده از وسايل اياب و ذهابي مانند دوچرخه، اسکيت يا اسکوتر، توأم با برقراري ايمنی می‌تواند تا حدودي رکورد فعالیت‌های درنتیجه‌ی صنعتي شدن جامعه ایجادشده است را کمرنگ نمايد.
این مطلب در شماره ۱۹ ماهنامە چیا چاپ گردیده است.
ایمیل نشریه: chya.govar@gmail.com
ثبت دیدگاه