امید باتو
شاید بتوان گفت پیشرفت‌های صورت گرفته در حوزه ارتباطات و رسانه، شاه‌بیت پیشرفت‌های بشر از آغاز تاکنون بوده است. این عصر که عصر انفجار اطلاعات نیز نامیده می‌شود، شیب بسیار تندی در صفحه نمودار دانش بشری دارد. اگرچه در دنیای امروز فاصله انسان‌ها از همدیگر به‌صورت واقعی هرروز بیشتر می‌شود اما فن‌آوری ارتباطات و در میان آن فضای مجازی دنیای به‌هم‌پیچیده و درهم‌تنیده‌ای از روابط مجازی و حذف فاصله‌ها در دسترس قرار می‌دهد. فن‌آوری فضای مجازی (شبکه‌های اجتماعی) نیز همانند هر دستاورد انسانی دیگری به‌مثابه سکه‌ای است که دو رو دارد. یکروی آن روی مثبت یعنی همان جنبه خدمت به جامعه بوده ولی روی دیگر این سکه دارای کارکرد منفی می‌باشد. هرچند که مصادیق فراوانی برای کارکردهای مثبت و منفی فضای مجازی می‌توان بیان کرد اما این نوشتار تخریب فعالین و شخصیت‌های اجتماعی، تخریب محیط‌زیست و رابطه این دو را به‌صورت اجمالی موردبررسی قرار می‌دهد:
1- تخریب در فضای مجازی
علیرغم توصیه‌های مکرر و مستمر و نیز صرف هزینه‌های هنگفت توسط بعضی از دستگاه‌ها، رابطه جامعه ایرانی بامطالعه و کتاب هرروز کمتر و کمتر می‌شود به‌نحوی‌که بنا بر آمارهای موجود سرانه مطالعه در ایران به کمتر از 10 دقیقه در روز رسیده است. به‌موازات این نقیصه، میزان وقتی‌که به بطالت گذرانده می‌شود هرروز بیشتر از روز قبل بوده که این گذران اوقات به بطالت به شیوه‌های مختلفی ازجمله خیابان‌گردی، ایجاد مزاحمت‌های خیابانی و … انجام می‌شود. با در دسترس قرار گرفتن اینترنت و افزایش سرعت و خدمات آن، یکی از این موارد که می‌توان گفت بیشترین وقت کاربران را به خود اختصاص می‌دهد شبکه‌های اجتماعی و در میان آن تلگرام (فضای مجازی) می‌باشد. فضای مجازی اگرچه ظرفیت بسیار عظیمی درزمینهٔ تبادل اطلاعات می‌باشد اما متأسفانه در حال حاضر به پایگاهی جهت ایجاد شایعات درزمینه های مختلف و از همه مهم‌تر تخریب شخصیت‌ها و فعالین اجتماعی بدل گشته است. از طرفی در کشورهای توسعه‌نیافته سرعت انتشار شایعات، مطالب کذب و خلاف واقع و به عبارتی اخبار و محتواهای منفی فوق‌العاده زیاد می‌باشد که این موضوع می‌تواند بخش قابل‌توجهی از وقت، انرژی و ظرفیت افراد را به خود مشغول نماید.
2- تخریب محیط‌زیست
به‌موازات افزایش و رشد دانش بشری تخریب محیط‌زیست افزایش‌یافته است. در این راستا رشد جمعیت نیز مزید بر علت بوده است. اگر در گذشته زندگی انسان‌ها به‌صورت طبیعی و متکی بر اجزای طبیعی بوده است امروزه با ورود صنایع پتروشیمی، پلاستیک، شیشه، فلزات و … چرخه‌های بازیافت بسیار طولانی‌تر شده است. تغییر کاربری اراضی، بحران آب، پاک‌تراشی جنگل‌ها، زمین‌خواری، کوه خواری، دریا خواری، فرسایش، محصولات ترا ریخته، پسماند، پساب‌های صنعتی و هزاران آلودگی و تخریب دیگر وضعیت محیط‌زیست را به حالت غیرقابل برگشتی درآورده است. افزایش آلودگی و تخریب‌های محیط‌زیست و همچنین تبعات ناشی از آن همچون انواع بیماری‌ها، از بین رفتن منابع و … به افزایش حساسیت و توجه بیشتر جوامع توسعه‌یافته (در قرن گذشته) نسبت به این موارد و درنهایت به شکل‌گیری حرکت‌های محیط زیستی از قبیل تشکل‌ها، جریانات و احزاب محیط زیستی انجامید. افزایش توجه به محیط‌زیست سبب رشد دوباره علوم و فنّاوری چه در حوزه محیط‌زیست و چه در سایر حوزه‌ها گردیده است. امروز جایگاه محیط‌زیست در کشورهای توسعه‌یافته تا جایی ارتقا یافته است که فرایند توسعه را بر اساس منافع و مواضع محیط‌زیست طراحی نموده و حتی احزاب سیاسی نیز برنامه‌ها و اهداف خود را مبتنی بر حفاظت محیط‌زیست قرار می‌دهند. نتیجه این پیشرفت‌ها ارتقای سطح آگاهی‌های عمومی جامعه بوده و این آگاهی‌ها و اطلاعات با فراگیر شدن اینترنت و فضای مجازی که خود به شکل رسانه‌های مؤثر عمل نموده است در دسترس جوامع جهان سوم قرار می‌گیرد. این رسانه‌ها تا اندازه زیادی هوشیاری جوامع جهان سوم و جامعه ایرانی را افزایش داده و منجر به شکل‌گیری یک نوع حساسیت جمعی نسبت به محیط‌زیست گردیده است.
نتیجه‌گیری
نگارنده هیچ‌گاه قائل به توهم توطئه نبوده و اساساً چنین تحلیلی را قبول ندارد که تخریب اشخاص و فعالین سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و سایر حوزه‌ها به‌منظور دور نمودن اذهان از تخریب محیط‌زیست صورت می‌گیرد. هرچند که می‌توان فاکت ها و مستندات زیادی را به‌صورت هم‌زمان با افزایش تخریب‌ها و شایعه‌پردازی‌های فضای مجازی در این خصوص ارائه نموده و از آن جمله؛ افزایش شدت و فراوانی وقوع آتشسوزی بخصوص در اراضی مشجر و جنگلی، بالا گرفتن شایعه انتقال آب از کردستان به‌منظور مصارف صنعتی در همدان بدون توجه به نیاز آبی کوردستان، افزایش سدسازی بدون رعایت حق آبه های محیط‌زیست، عدم اختصاص بودجه‌های جهشی در جهت توسعه کردستان و همچنین عدم راه‌یابی کوردها و اهل سنت به کابینه دوازدهم که مصادیق عینی توزیع عادلانه ثروت و قدرت می‌باشد؛ اما می‌توان گفت که فضای مجازی و سرعت فوق‌العاده زیادی که درزمینه ارائه و تبادل اطلاعات موجود است زمینه مناسبی است که می‌تواند در راستای آگاهی سازی عمومی و افزایش میزان اطلاعات عمومی افراد درزمینه محیط‌زیست مفید واقع گردد و اگر کاربران وقت خود را در راستای دامن زدن و بازنشر شایعات انتشار گسترده پست‌های حاوی مضامین محیط زیستی، کلیپ‌های مرتبط در این زمینه، انتشار اخبار و اطلاعات، عکس‌ها و تصاویر شکار و تخریب محیط‌زیست، رسانه فراگیر درزمینه آتشسوزی که می‌تواند به بسیج عمومی و تهییج افراد منتهی شود همگی ظرفیت‌هایی هستند که در سطحی وسیع می‌تواند در خدمت اهداف محیط‌زیست باشد. لذا به باور نگارنده در هنگام مواجهه با پست‌هایی که بدون هیچ‌گونه محمل قانونی و مستند اقدام به سیاه نمایی و ایجاد شائبه در خصوص افراد، فعالین، سیاسیون و مسئولین نموده و یا به شایعات موجود دامن می‌زند اخلاقی‌تر آن است که به‌هیچ‌عنوان آن را بازنشر ننموده و در نقطه مقابل آن به تولید و نشر محتواهای محیط زیستی بپردازیم و از این ظرفیت به‌مثابه ابزاری در جهت خدمت به محیط‌زیست بهره بگیریم.
این مطلب در شماره 24 ماهنامە چیا چاپ شدە است.
ثبت دیدگاه